چطور از زردی نوزاد جلوگیری کنیم

زردی نوزاد یکی از مشکلاتی است که در اولین روزها بعد از تولد نوزاد را درگیر می‌کند. به طور معمول زردی مشکل زیادی محسوب نمی‌شود ولی والدین به شدت باید مراقب فرزند خود باشند زردی به مرور و خود به خود برطرف شود.

اگر نوزادتان درگیر زردی نوزاد است و برای مراقب از آن به دنبال اطلاعات هستید این مقاله را بخوانید.

زردی نوزاد چیست؟

زرد شدن پوست و چشم نوزاد را زردی می‌گویند. زردی نوزاد بسیار شایع است و زمانی رخ می‌دهد که نوزادان دارای سطح بالایی از بیلی روبین باشند. رنگدانه زردی که در طی تجزیه طبیعی گلبول های قرمز تولید می‌شود و معمولا نوزادان در بدو تولد دچار آن خواهند شد.

در نوزادان بزرگتر و بزرگسالان، کبد بیلی روبین را پردازش می‌کند و سپس آن را از طریق دستگاه گوارش دفع می‌کند. اما کبد نوزادان در بدو تولد هنوز به آن رشدی که بتواند این عمل را انجام دهد نرسیده.

خبر خوب این است که در بیشتر موارد، زردی نوزاد به‌خودی خود از بین می‌رود، زیرا کبد کودک رشد می‌کند و با شروع تغذیه نوزاد، به خروج بیلی روبین از بدن کمک می‌کند.

توصیه می‌شود که همه نوزادان بعد از تولد قبل از ترخیص از بیمارستان و زمانی که نوزاد بین 3 تا 5 روزه هستند از نظر زردی معاینه شوند.

علت زردی نوزاد

زردی فیزیولوژیک شایع ترین شکل زردی نوزاد است. کبد نوزاد مهمترین نقش را در تجزیه بیلی روبین ایفا می‌کند. نوع بیلی روبین که باعث تغییر رنگ نوزاد می‌شود، بیلی روبین غیرمستقیم نامیده می‌شود.

این شکل از بیلی روبین به راحتی از بدن نوزاد خارج نمی‌شود. کبد نوزاد این بیلی روبین غیر کونژوگه را به بیلی روبین کونژوگه یا مستقیم تبدیل می‌کند که راحت تر دفع شود.

کبد نوزاد تازه متولد شده نابالغ است، بنابراین کارکونژوگه و حذف بیلی روبین به خوبی انجام نمی‌شود. این باعث افزایش بیلی روبین می‌شود که منجر به تغییر رنگ پوست و چشم نوزاد می شود.

با افزایش سرعت تجزیه گلبول‌های قرمز و بالغ شدن کبد نوزاد، زردی به سرعت از بین می‌رود. زمانی که زردی به تنهایی ناشی از این عوامل باشد، به آن زردی فیزیولوژیک می‌گویند.

تفاوت گروه خونی مادر و جنین

بدن مادر در واقع آنتی بادی‌هایی تولید خواهد کرد که به سلول‌های خونی جنین حمله می‌کنند.این حمله باعث تجزیه گلبول‌های قرمز و در نتیجه افزایش ترشح بیلی روبین از گلبول‌های قرمز می‌شود. گلبول‌های قرمز سالم را می‌توان در شرایطی به نام همولیز از بین برد.

پلی سیتمی وضعیتی است که در آن کودک با گلبول های قرمز اضافی متولد می‌شود.

یک کبودی بزرگ پوست به نام سفالوهماتوما می تواند در طول فرآیند زایمان ایجاد شود. چنین کبودی در واقع مجموعه ای از خون لخته شده درست در زیر سطح پوست است.

همانطور که بدن به طور طبیعی این خون لخته شده را تجزیه می‌کند، مقدار زیادی بیلی روبین به یکباره آزاد می‌شود.

این افزایش ناگهانی بیلی روبین برای کبد کودک بسیار زیاد است و باعث زردی می‌شود.

گاهی اوقات نوزاد هنگام تولد خون می‌بلعد. این خون بلعیده شده در روده نوزاد شکسته شده و در جریان خون جذب می‌شود. همانطور که خون اضافی از یک لخته خون باعث افزایش بیلی روبین می‌شود، این مورد هم باعث ایجاد زردی ‌می‌شود.

سندرم کریگلر-نجار و سندرم لوسی-دریسکول نیز شرایطی هستند که می توانند باعث زردی شوند.

علائم زردی نوزاد

با افزایش سطح بیلی روبین نوزاد، زردی از سر حرکت می‌کند تا بازوها، بدن و در نهایت پاها را درگیر می‌کند. اگر سطح بیلی روبین بسیار بالا باشد، نوزاد زیر زانوها و کف دستانش زرد می‌شود.

یکی از راه‌های آسان برای بررسی زردی این است که انگشت خود را روی پوست کودک فشار دهید و خون را موقتاً از آن خارج کنید. هنگامی که این کار را انجام می‌دهید، پوست معمولی سفید می‌شود، اما پوست نوزادی که به زردی مبتلا است، زرد باقی می‌ماند.

کودکان بزرگتر و بزرگسالان زمانی که میزان بیلی روبین در خون آنها بیش از 2 میلی گرم در هر دسی لیتر (mg/dL) باشد دچار زردی می شوند.

نوزادان تازه متولد شده زمانی که بیش از 5 میلی گرم در دسی لیتر بیلی روبین در خون خود داشته باشند، مبتلا به زردی می‌شوند. تشخیص و درمان زردی نوزاد بسیار مهم است زیرا سطوح بالای بیلی روبین می‌تواند باعث آسیب دائمی به مغز نوزاد شود.

این آسیب مغزی کرنیکتروس نامیده می‌شود. امروزه به دلیل افزایش آگاهی و درمان موثر زردی نوزاد، کرنیکتروس بسیار نادر است.

زردی به خودی خود هیچ علامت بالینی ایجاد نمی‌کند، اما علت زمینه ای ممکن است علائم زیر را ایجاد کند: 

• ظاهر ناخوشایند
•  تب
•  تغذیه ضعیف

چه چیزی زردی نوزاد را تشدید می‌کند

نوزاد نارس

نوزادان نارسآمادگی بسیار کمتری برای حذف بیلی روبین دارند. آنها همچنین می‌توانند در سطوح پایین بیلی روبین نسبت به سایر نوزادان مشکلاتی داشته باشند.

نوزادانی به اندازه کافی شیر مادر دریافت نمی‌کنند

این اغلب در چند روز اول زندگی اتفاق می‌افتد، زیرا شیر مادر هنوز به خوبی تولید نشده است و یا کودک در شیر خوردن مشکل دارد.

اگر نوزادی به این نوع زردی (به نام زردی شیردهی ) مبتلا باشد، بهتر است دفعات بیشتری شیر بخورد. یک مشاور شیردهی (شیردهی) می تواند کمک کند.

نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می‌شوند

شیر مادر از دفع سریع بیلی روبین توسط کبد جلوگیری می‌کند. این نوع زردی،  زردی شیر مادر نام دارد و بعد از هفته اول زندگی اتفاق می‌افتد. سطح بیلی روبین به آرامی طی 3 تا 12 هفته بهبود می‌یابد.

نوزاد دارای گروه خونی متفاوت با مادر باشد

 اگر مادر و نوزاد دارای گروه‌های خونی متفاوتی باشند، بدن مادر آنتی‌بادی‌هایی می‌سازد که به گلبول‌های قرمز نوزاد حمله می‌کنند. این زمانی اتفاق می افتد که:

گروه خونی مادر O و گروه خونی نوزاد A یاB  باشد. و یا عامل Rh مادر (پروتئین موجود در سلول های قرمز خون) منفی و کودک Rh مثبت باشد.

مشکل ژنتیکی

گاهی نوزاد مشکلی ژنتیکی دارد که گلبول های قرمز را شکننده تر می‌کند. گلبول های قرمز در مشکلات سلامتی مثل اسفروسیتوز ارثی یا فاویسم راحت‌تر تجزیه می‌شوند.

آزمایش زردی نوزاد

بیمارستان اکثر مادران و نوزادان را ظرف 72 ساعت پس از زایمان ترخیص می‌کند. برای والدین بسیار مهم است که نوزادان خود را چند روز پس از تولد برای معاینه بیاورند زیرا سطح بیلی روبین بین 3 تا 7 روز پس از تولد به اوج خود می‌رسد.

رنگ زرد متمایز تأیید می‌کند که نوزاد زردی دارد، اما ممکن است برای تعیین شدت زردی به آزمایشات بیشتری نیاز باشد.

نوزادانی که در 24 ساعت اول زندگی دچار زردی می‌شوند باید بلافاصله سطح بیلی روبینشان را از طریق آزمایش پوست یا آزمایش خون اندازه گیری شود.

ممکن است برای بررسی اینکه آیا زردی نوزاد به دلیل یک بیماری زمینه‌ای است، آزمایش‌های بیشتری لازم باشد. این ممکن است شامل آزمایش شمارش کامل خون (CBC) ، گروه خونی و ناسازگاری فاکتور رزوس (Rh) باشد.

علاوه بر این، ممکن است آزمایش کومبس برای بررسی افزایش تجزیه گلبول‌های قرمز خون انجام شود.

زردی نوزاد چقدر طول می‌کشد

در بیشتر موارد، زردی در عرض 2 تا 3 هفته از بین می‌رود. زردی که بیش از 3 هفته ادامه داشته باشد ممکن است نشانه یک بیماری زمینه ای باشد.

علاوه بر این، سطوح بالای بیلی روبین می تواند کودک را در معرض خطر ناشنوایی ، فلج مغزی یا سایر اشکال آسیب مغزی قرار دهد.

پیشگیری از زردی نوزاد

هیچ راه واقعی برای جلوگیری از زردی نوزاد وجود ندارد. در دوران بارداری‌، می توانید گروه خون خود را آزمایش کنید.

پس از تولد، در صورت لزوم، گروه خونی کودک شما هم آزمایش می‌شود تا احتمال ناسازگاری گروه خونی که می‌تواند منجر به زردی نوزاد شود، بررسی شود. اگر نوزاد شما زردی دارد، راه‌هایی وجود دارد که می توانید از شدیدتر شدن آن جلوگیری کنید:

اطمینان حاصل کنید که کودک شما به اندازه کافی از طریق شیر مادر تغذیه می‌کند. تغذیه 8 تا 12 بار در روز به کودک در چند روز اول تضمین می‌کند که کودک شما دچار کم آبی نمی شود، آب به عبور سریعتر بیلی روبین از بدن او کمک می‌کند.

اگر به نوزاد خود شیر خشک نمی‌دهید، در هفته اول هر 2 تا 3 ساعت یک تا 2 اونس شیر خشک به کودک خود بدهید. نوزادان نارس یا کوچکتر ممکن است مقادیر کمتری شیر خشک مصرف کنند، مانند نوزادانی که شیر مادر نیز دریافت می‌کنند. اگر نگران این هستید که کودکتان شیرخشک خیلی کم یا بیش از حد مصرف می‌کند، یا اگر از خواب بیدار نمی شود تا حداقل 8 بار در 24 ساعت شیر بخورد، با پزشک خود صحبت کنید.

در پنج روز اول زندگی نوزاد خود را به دقت از نظر علائم زردی مانند زردی پوست و چشم ها زیر نظر بگیرید.

درمان زردی نوزاد

مشکل خفیف زردی نوزاد معمولاً با شروع به کامل شدن رشد کبد نوزاد خود به خود برطرف می‌شود. تغذیه مکرر (بین 8 تا 12 بار در روز) به نوزادان کمک می کند تا بیلی روبین را از بدن خود عبور دهند.

زردی شدیدتر ممکن است به درمان های دیگری نیاز داشته باشد. فتوتراپی یک روش درمانی رایج و بسیار موثر است که از نور برای تجزیه بیلی روبین در بدن کودک استفاده می کند.

در فتوتراپی، کودک شما در حالی که فقط پوشک و عینک محافظ مخصوص به چشم دارد، روی تخت مخصوص زیر نور طیف آبی قرار می گیرد. همچنین ممکن است یک پتوی فیبر نوری زیر کودک شما قرار داده شود.

در موارد بسیار شدید، ممکن است نیاز به تعویض خون باشد که در آن نوزاد مقادیر کمی خون از اهداکننده یا بانک خون دریافت می کند.

این کار گلبول های قرمز سالم را جایگزین خون آسیب دیده نوزاد می کند.همچنین باعث افزایش تعداد گلبول های قرمز خون نوزاد و کاهش سطح بیلی روبین می شود.

درمان زردی نوزاد در منزل

نور غیر مستقیم خورشید کمک می‌کند تا کبد تجزیه بیلی روبین را راحت تر پردازش کند.

قرار دادن کودک در زیر یک پنجره خوب به مدت 10 دقیقه و دو بار در روز اغلب تنها چیزی است که برای کمک به درمان زردی خفیف لازم است.

هرگز نوزاد را زیر نور مستقیم خورشید قرار ندهید.

اگر سطح بیلی روبین بیش از حد بالا باشد، ممکن است لازم باشد کودک زیر نور خاصی قرار گیرد. به این درمان فتوتراپی می گویند.

گاهی اوقات، با نظارت دقیق می توان چنین چراغ هایی را در خانه خود راه اندازی کرد.

پزشک (با کمک والدین) تصمیم می گیرد که آیا کودک با فتوتراپی درمان شود یا خیر.

اگر سطح بیلی روبین نوزاد بسیار بالا باشد یا اگر کودک بیمار به نظر برسد، نوزاد به احتمال زیاد برای درمان در بیمارستان بستری خواهد شد.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنید

بیشتر موارد زردی طبیعی هستند، اما گاهی اوقات زردی می تواند نشان دهنده یک بیماری زمینه ای باشد. زردی شدید همچنین خطر عبور بیلی روبین به مغز را افزایش می دهد که می تواند باعث آسیب دائمی مغز شود.

در صورت مشاهده علائم زیر با پزشک خود تماس بگیرید:

زردی گسترش می یابد یا شدیدتر می شود.

کودک شما بیش از 100 درجه فارنهایت (38 درجه سانتیگراد) تب می کند.

رنگ زرد کودک شما شدید تر می‌شود.

کودک شما بد تغذیه می‌کند، بی حال یا بد حال به نظر می رسد و گریه‌های بلند می‌کند.